AL-QABD
1.1.Pengertian al-Qabd
1.1.Pengertian al-Qabd
Al-Qabd merupakan satu konsep yang amat penting dalam
transaksi jual-beli . Al-Qabd mempunyai maksud yang sama dengan al-taslim
iaitu penerimaan. Al-Qabd menurut Ibn Manzur bermaksud menggenggam sesuatu atau
mengambil sesuatu dengan tangan secara langsung.[1]
Dari segi istilah pula bermaksud penerimaan yang membenarkan berurusan atau
bertasaruf dengan harta yang diterima.
Menurut al-Kasani pula, al-Qabd digambarkan sebagai al-takhiliyyah
iaitu apabila seseorang penjual itu berjaya melepasi segala halangan yang
menyekat di antara barang jualan tersebut dengan pembelinya maka dengan itu ianya membolehkan pembeli
menggunakan barangan tersebut mengikut kehendak mereka. Dengan maksud yang
lebih mudah, al-Qabd menurut Al-Kasani
ialah keupayaan untuk berurusan dengan harta yang diterima.[2]
Secara
ringkasnya, al-Qabd membawa maksud penyerahan barang daripada penjual kepada
pembeli atau penerimaan barang oleh pembeli daripada penjual. Oleh itu, barang
yang telah diterima oleh pembeli dan telah berada dalam haknya adalah barang
yang telah diqabdkan. Barang yang telah diqabdkan boleh digunakan oleh
pembeli dan mentasarrufkannya mengikut
kehendak mereka.
1.2.Jenis-jenis al-Qabd
Seperti yang telah dijelaskan, al-Qabd membawa maksud
penyerahan atau penerimaan barang belian.
Terdapat pelbagai bentuk dan jenis barangan yang diperniagakan oleh manusia. Oleh
itu, bentuk penerimaan barangan yang dijualbeli adalah bergantung kepada jenis
barangan yang dijualbeli . Antaranya
ialah:-
i.
Barangan yang tidak boleh dipindah dan digerakkan seperti
rumah dan tanah.
-
Cara al-qabd pada barangan ini telah disepakati oleh para
ulama’ iaitu melalui cara al-takhliyyah. Cara al-takhliyyah
bermaksud penjual menyerahkan kuasa mengendalikannya kepada pembeli tersebut
sama ada penjual memberikan kunci rumah yang dijual itu kepada pembeli atau dia
mengambil semua barang miliknya dari rumah tersebut sebagai tanda ruang kosong
itu telah dikosongkan untuk pembeli . Dalam erti kata yang lain, penerimaan
boleh berlaku dengan cara penjual melepaskan haknya kepada pembeli atau pembeli
menguasainya atau penjual mengenepikan segala halangan untuk penyerahannya.[3] Apa
yang boleh dilakukan ialah pemindahan hak miliknya sahaja dalam keadaan
kedudukan barang jualan tidak berubah dari tempat asal.
ii.
Barangan yang boleh dipindahkan dan digerakkan seperti
kereta, makanan, pakaian, buku, perabot dan sebagainya.
-
Para ulama, mempunyai pendapat yang berbeza dalam penentuan
cara qabd barangan jenis ini. Sebahagian para ulama’ seperti ulama’ mazhab
Hanafi, satu pendapat daripada mazhab Hanbali, satu pendapat daripada mazhab
Syafei, mazhab Shiah, Zaydiyyah dan Zahiriyyah berpendapat bahawa Qabdnya
barangan jenis ini adalah memadai dengan al-takhliyyah. Walaubagaimanapun
sebahagian ulama’ lain berpendapat bahawa qabd barang boleh alih itu memadai
dengan mengikut kebiasaan orang ramai sahaja. Sebahagian pendapat yang lain
pula berpendapat jika is boleh dipegang dan dibawa, maka qabdnya ialah dengan
memegang dan membawa barangan tersebut. Jika barang tersebut boleh bergerak,
maka qabdnya itu mestilah mengerakkannya.
iii.
Jual-beli barangan melalui timbangan atau sukatan seperti
beras, bijian, gandum dan sebagainya.
-
Mazhab Maliki, Hanbali dan Zahiri berpendapat bahawa qabd
barang tersebut ialah apabila barang tersebut sempurna disukat danditimbang
tanpa disyaratkan berpindah tangan. Pendapat ini agak ganjil kerana penyerahan
dan penerimaan barang tersebut belum diterima lagi tetapi qabdnya telah
diiktiraf berlaku dengan sempurnanya sukatan dan timbangan. Berbeza dengan
mazhab Hanafi yang mengatakan bahawa memadai qabdnya itu dengan al-takhliyyah. Bagi ulama’ Syafei pula mensyaratkan barangan
tersebut mestilah disukat dan ditimbang terlebih dahulu dan kemudiannya barulah
berpindah kepada pembeli maka barulah sempurna qabdnya.
Kesimpulannya, penerimaan mestilah berlaku dengan
kebenaran penjualnya kerana pada asalnya barangan tersebut adalah miliknya.
Oleh itu, barangan tersebut tidsk boleh diambil tanpa keizinannya. Secara
keseluruhannya, Qabd itu ialah mengikut uruf kebiasaan orang ramai kerana pada
asasnya tiada nas yang jelas menerangkan bentuk-bentuk qabd ini.
1.3.Bentuk-bentuk Qabd
Dalam undang-undang islam, bentuk al-qabd dibahagikan
kepada dua iaitu qabd haqiqi dan qabd ma’nawi. Qabd haqiqi juga dikenali
sebagai qabd hissi yang bermaksud penyerahan berlaku dalam bentuk zahir.
Sebagai contoh, penjual menyerahkan barangan jualan ke tangan pembeli dan
pembeli menerima barangan tersebut. Qabd haqiqi hanya berlaku terhadap
dua jenis harta iaitu harta alih seperti kenderaan, barangan perniagaan, dan
sebagainya serta harta taak alih seperti tanah dan rumah. Qabd ma’nawi
pula ialah penyerahan yang berlaku secara tidak zahir. Qabd ma’nawi ini juga
dikenali sebagai qabd hukmi[4].
Bentuk-bentuk qabd yang berlaku secara hukmi
adalah seperti pembukaan gudang, ganti rugi akibat kerosakan barangan dan
lain-lain. Walaubagaimanapun, para ulama’ berpendapat bahawa cara serahan itu
sebenarnya ditentukan oleh uruf atau adat masyarakat setempat.
1.0.Al-Qabd dalam Akad-Akad Transaksi yang Diamalkan oleh
Perbankan Islam Di Malaysia
Doktrin al-uruf diklasifikasikan sebagai sumber yang
tidak disepakati penggunaaannya oleh ulama’-ulama terdahulu. Walaubagaimanapun,
doktrin uruf ini banyak mempengaruhi unsur-unsur penentuan hukum dalam fiqh
muamalat. Hukum yang disandarkan kepada uruf boleh berubah sekiranya uruf yang
disandarkan itu berubah. Instrumen yang terdapat di dalam perbankan islam di
Malaysia pula telah diasaskan oleh prinsip-prinsip muamalah yang telah wujud
dalam buku-buku silam. Namun begitu, prinsip-prinsip muamalah ini tidak diambil
secara terus daripada pendapat ulama’silam, tetapi dikaji dan dinilai
berasaskan uruf tempatan. Kebanyakan hukum-hukum fiqh muamalah klasik yang
bersandarkan kepada uruf tempatan mereka telah mengalami perubahan apabila
disandarkan kepada urusniaga kewangan moden.
Penerimaan qabd
dalam konteks pasaran kewangan dan perbankan islam adalah meluas dimana konsep
qabd banyak menyentuh isu-isu seperti
Bai’ ad-dayn, hibah, pertukaran mata wang asing, kontrak hadapan minyak sawit
mentah(CPO) dan urusniaga kontra. Kedudukan al-qabd dalam kewangan islam dan
perbankan islam ini adalah sebagai penyempurna kepada akad-akad yang terdapat
dalam perbankan islam. Dimana al-qabd ini perlu digunakan dalam sesetengah akad
yang wujud di dalam perbankan islam supaya akad tersebut sah dan sempurna
transaksinya.
[1]
Noor Lizza Bt Mohamed Said, Mohd Ridzuan Bin Awing & Amir Husin Bin Mohd Nor, “Qabd dan
hukum penarikan balik hibah,” Jurnal Muamalat, bil.3 (2010): 159.
[2]
Hairon Zainal Abidin, “Permasalahan Gharar Dalam Urusniaga Saham Di Bursa Saham
Kuala Lumpur”(Masters Thesis, Universiti Malaya, 2003), hlmn 80-83.
[3] Dr.
Mustofa Al-Khin, Dr. Mustofa Al-Bugho & Ali Asy-Syarbaji, Kitab Fikah
Mazhab Syafei (Kuala Lumpur: Pustaka Alam Sdn Bhd, 2011), Jilid 6, hlmn 1213.
[4] Ahmad
Sufyan Che’ Abdullah, Aplikasi Doktrin Al-Urf Dalam Instrumen Pasaran Kewangan
Islam Di Malaysia, (thesis, Universiti Malaya, 2002), hlmn 103-104.
